Senior Saathi : पुन्हा आनंदी होणार आजी-आजोबा!, वृद्धांच्या एकाकीपणावर मात करण्यासाठी हैदराबादमध्ये 'सीनियर साथी' हा भव्य उपक्रम सुरू

Senior Saathi : हैदराबादमध्ये ज्येष्ठ नागरिकांत वाढता एकाकीपणा कमी करण्यासाठी ‘सीनियर साथी’ हा देशातील पहिला सहचर कार्यक्रम सुरू केला. जिल्हाधिकारी हरी चंदना यांच्या संकल्पनेतून साकारलेल्या या उपक्रमात युवा स्वयंसेवक ज्येष्ठांना भावनिक आधार देतात.

हैदराबाद : हैदराबादमध्ये ज्येष्ठ नागरिकांच्या वाढत्या एकाकीपणावर उपाय म्हणून ‘सीनियर साथी’ हा देशातील पहिलाच संरचित सहचर कार्यक्रम सुरू केला आहे. स्थलांतर, कुटुंबव्यवस्थेचे आकुंचन आणि वरिष्ठ नागरिकांमध्ये डिजिटल साधनांवरील मर्यादित प्रवेश यामुळे निर्माण झालेल्या भावनिक दरी कमी करण्याचा या उपक्रमाचा उद्देश आहे. हैदराबादच्या जिल्हाधिकारी हरी चंदना (IAS) यांनी हा प्रकल्प यंगिस्तान फाउंडेशनच्या सहकार्याने राबवला आहे.

एकाकीपणा – बदलत्या कुटुंबव्यवस्थेचं मोठं संकट

भारतात संयुक्त कुटुंबाची परंपरा मजबूत असली तरी आधुनिक वास्तवात अनेक ज्येष्ठ नागरिक आता एकटे राहत आहेत. परिणामी सहवासाचा अभाव, भावनिक तुटवडा आणि असुरक्षिततेची भावना वाढताना दिसते. याशिवाय ऑनलाइन फसवणूक, डिजिटल घोटाळे आणि ज्येष्ठांना लक्ष्य करणाऱ्या चुकीच्या अटकांच्या घटनांमुळे त्यांना सुरक्षित आणि भावनिक आधार देणाऱ्या संरचित मॉडेलची गरज अधिकच अधोरेखित होते.

स्वयंसेवक–आधारित मॉडेल, ‘सीनियर साथी’ची खासियत

सीनियर साथी उपक्रमात निवडलेल्या युवा स्वयंसेवकांना कठोर प्रक्रियेतील अनेक टप्प्यांमधून जावे लागते

मानसोपचार मूल्यांकन

पूर्ण पार्श्वभूमी तपासणी

मानसशास्त्रज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली वर्तणूक प्रशिक्षण

यानंतरच त्यांची योग्य सीनियर नागरिकांशी भाषा, परिसर आणि समान आवडी यांच्या आधारे जोडणी केली जाते. यात औपचारिक काळजीवाहकाची भूमिका नसून फक्त सहवास आणि संवाद हेच मुख्य उद्दिष्ट आहे.

साप्ताहिक संवाद, सहवासाची ऊब

स्वयंसेवक आणि वरिष्ठ नागरिकांच्या भेटींमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश असतो.

एकत्र चहा किंवा जेवण

सण उत्सव साजरे करणे

बागकाम, खेळ किंवा फिरणे

डिजिटल साधनांचे मूलभूत प्रशिक्षण

या सर्व भेटी त्यांना मानसिक आधार देतात आणि त्यांच्या दैनंदिन आयुष्यात आनंदाची नवी ऊर्जा निर्माण करतात.

हरी चंदना यांची दूरदृष्टी, भारतातील वरिष्ठ नागरिकांसाठी भावनिक पायाभूत सुविधा

लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स (LSE) मधील अनुभवासह जिल्हाधिकारी हरी चंदना यांनी भारतातील वृद्ध एकाकीपणाला एक गंभीर उदयोन्मुख संकट म्हणून ओळखले आहे. देशातील 13.4% ज्येष्ठांना नैराश्याचा सामना करावा लागत असल्याचे संशोधन सांगते. पाश्चात्य समाजातील वाढत्या एकाकीपणापूर्वीच भारताने भावनिक पायाभूत सुविधा निर्माण करणे आवश्यक असल्याचे त्यांचे मत आहे.

जागतिक संशोधन काय सांगते?

आंतरराष्ट्रीय सामाजिक वैज्ञानिकांनी आंतरपिढी संबंधांना ‘आवश्यक सामुदायिक पायाभूत सुविधा’ म्हणून मान्यता दिली आहे. यूएस सर्जन जनरलच्या अहवालानुसार एकाकीपणामुळे अकाली मृत्यूचा धोका 26–29% ने वाढतो, जो दररोज 15 सिगारेट ओढण्याइतका हानिकारक आहे.

हैदराबादचा संतुलित विकास, तंत्रज्ञानासोबत मानवी स्पर्शही

GCC इकोसिस्टमचा विस्तार, AI नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधांमधील मोठ्या गुंतवणुकीमुळे हैदराबाद जागतिक लक्ष वेधत असताना, सीनियर साथी सारखे उपक्रम शहराच्या मानवी–केंद्रित प्रशासनाचे दर्शन घडवतात. आर्थिक प्रगतीसोबत सामाजिक समावेशकतेलाही तेवढेच महत्त्व देणारा हा प्रकल्प आहे.