भारत दरवर्षी 26 जानेवारी रोजी प्रजासत्ताक दिन साजरा करतो, जो 1950 मध्ये संविधान लागू झाल्याची आठवण म्हणून करतो. या वर्षी देश आपला 76 वा प्रजासत्ताक दिन साजरा करत आहे.
२६ जानेवारी हा दिवस ऐतिहासिकदृष्ट्या विशेष आहे कारण १९३० साली या दिवशी 'पूर्ण स्वराज दिन' साजरे केले. 1950 मध्ये भारताचे संविधान लागू झाले. भारताला सार्वभौम प्रजासत्ताक घोषित केले.
पूर्वी प्रजासत्ताक दिन 24 जानेवारीपासून सुरू व्हायचा. पण 2022 मध्ये ते 23 जानेवारीपासून सुरू होणार आहे. प्रजासत्ताक दिनाची सांगता २९ जानेवारी रोजी बीटिंग रिट्रीट सोहळ्याने होते.
बीटिंग रिट्रीट हा प्रजासत्ताक दिनाच्या उत्सवाचा शेवटचा भाग आहे, जो 29 जानेवारी आयोजित केला जातो. यामध्ये भारतीय लष्कर, नौदल आणि हवाई दलाचे बँड एकत्रितपणे देशभक्तीचे सूर वाजवतात.
बीटिंग रिट्रीट समारंभात, भारताचे राष्ट्रपती, जे तिन्ही सेवेचे सर्वोच्च कमांडर आहेत, सलामी घेतात. या परंपरेची मुळे प्राचीन काळातील लष्करी परंपरांमध्ये परत जातात.
1950 ते 1954 पर्यंत, इर्विन स्टेडियम (आताचे मेजर ध्यानचंद स्टेडियम), किंग्सवे (आता ड्यूटी पथ), लाल किल्ला किल्ला आणि रामलील मैदान अशा वेगवेगळ्या ठिकाणी परेड आयोजित करण्यात आली होती
प्रजासत्ताक दिन परेड आता 1955 पासून दिल्लीतील राजपथ (आता ड्युटी पथ) येथे दरवर्षी आयोजित केली जाते.
पहिल्या प्रजासत्ताक दिनी राष्ट्रपती डॉ.राजेंद्र प्रसाद यांच्या हस्ते राष्ट्रध्वज फडकवण्यात आला. मेजर ध्यानचंद स्टेडियमवर परेड पार पडली, ज्यात 100 विमाने, 3000 हून अधिक जवान होते.
राष्ट्रपतींना 21 तोफांची सलामी दिली जाते. जिवंत कवचांच्या ऐवजी रिकाम्या काडतुसांनी सलामी दिली जाते आणि राष्ट्रगीताच्या कालावधीशी जुळवून घेण्याची वेळ असते.
सुरुवातीला ब्रिटीश-निर्मित 25-पाउंडर गनमधून सलामी देण्यात आली, परंतु 2023 मध्ये त्यांची जागा स्वदेशी 105 मिमी फील्ड गनने घेतली.
1950 मध्ये पहिल्या प्रजासत्ताक दिनाचे प्रमुख पाहुणे इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती सुकर्णो होते. 1955 मध्ये परेड झाली. पाकिस्तानचे गव्हर्नर-जनरल मलिक गुलाम मोहम्मद प्रमुख पाहुणे होते.
या वर्षीची थीम 'गोल्डन इंडिया - हेरिटेज अँड डेव्हलपमेंट' भारताची समृद्ध संस्कृती आणि विकास दर्शवते.
इंडोनेशियाचे राष्ट्रपती प्रबोवो सुबियांतो प्रजासत्ताक दिन 2025 च्या विशेष कार्यक्रमाला प्रमुख पाहुणे म्हणून उपस्थित राहणार आहेत.
परेडमध्ये 16 राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश आणि 10 केंद्रीय मंत्रालयांची झलक दाखवली जाईल. 160 सदस्यीय सकाळची तुकडी आणि इंडोनेशियाच्या लष्कराचे 190 सदस्यीय बँड देखील परेडमध्ये भाग घेतील.