)
चाणक्यांनी देशाचा अर्थसंकल्प कसा असावा हे सांगितलं?
)
अर्थव्यवस्थेचा मूलभूत पाया मजबूत करणे
चाणक्यांच्या मते, एखाद्या राष्ट्राची संपत्ती ही त्याच्या मजबूत कृषी, व्यापार आणि कर व्यवस्थेवर अवलंबून असते. त्यामुळे त्यांनी उद्योग कृषी क्षेत्राला पाठबळ देण्याचा आग्रह धरला असता.
)
कर प्रणाली सुव्यवस्थित आणि न्याय्य असावी
कर लादताना तो जनतेसाठी सहन करण्याजोगा असावा, अन्यथा लोक त्याला विरोध करतील. कर संग्रह करण्याच्या प्रक्रियेत गैरप्रकार किंवा भ्रष्टाचार होणार नाही, याची काळजी घ्यावी.
)
कृषी आणि शेतकऱ्यांना पाठबळ
चाणक्यांच्या मते, “राज्याचे खरे वैभव हे संपत्तीवर नाही, तर समृद्ध कृषीवर अवलंबून असते.” पीक उत्पादन वाढावे म्हणून सिंचन आणि शेतीसाठी अनुदाने द्यावीत.
उद्योग आणि व्यापार यांना प्रोत्साहन
व्यापार वाढवण्यासाठी सरकारी हस्तक्षेप कमी करून व्यापाऱ्यांना स्वातंत्र्य द्यावे. निर्यात धोरण मजबूत करून देशाची संपत्ती वाढवावी.
गरिबांसाठी आणि सामान्य जनतेसाठी धोरणे
प्रत्येक नागरिकाला मूलभूत गरजा (अन्न, वस्त्र, निवारा) मिळाव्यात. सरकारने उद्योग आणि कौशल्य विकास कार्यक्रम हाती घ्यावेत.
संरक्षण आणि पायाभूत सुविधा विकास
सैन्य आणि सीमा सुरक्षेसाठी भक्कम निधी द्यावा. रस्ते, जलवाहतूक, व्यापार मार्ग आणि शहरांची पुनर्रचना यासाठी भांडवली गुंतवणूक करावी.
नीतिमूल्ये आणि भ्रष्टाचारमुक्त प्रशासन
अर्थसंकल्प तयार करताना सार्वजनिक धनाचा गैरवापर टाळावा. भ्रष्टाचार आणि फसवणूक रोखण्यासाठी कठोर उपाययोजना कराव्यात.
निष्कर्ष
चाणक्यांनी सांगितलेल्या तत्वांनुसार, अर्थसंकल्प हा शेती, उद्योग, न्याय्य करप्रणाली, रोजगार निर्मिती आणि पायाभूत सुविधा यांवर केंद्रित असावा.