भारत-EU च्या AI सहकार्यावर भर

नवी दिल्ली: भारत आणि युरोपियन युनियनने सुरक्षित, विश्वासार्ह आणि शाश्वत आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) साठी आपली वचनबद्धता पुन्हा व्यक्त केली आहे आणि जागतिक स्तरावर हे दृष्टिकोन प्रोत्साहन देण्याचे मान्य केले आहे.
याचाच एक भाग म्हणून, युरोपियन AI ऑफिस आणि इंडिया AI मिशनने सहकार्य वाढवण्यास, नवोन्मेषाचे परिसंस्था प्रोत्साहन देण्यास आणि माहितीची देवाणघेवाण करण्यास सहमती दर्शविली आहे. त्यांनी मोठ्या भाषिक मॉडेल्सवर सहकार्य वाढवण्याचेही मान्य केले आहे.
"दोन्ही बाजूंनी सुरक्षित, विश्वासार्ह, मानवकेंद्रित, शाश्वत आणि जबाबदार आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) साठी आपली वचनबद्धता पुन्हा व्यक्त केली आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर हे दृष्टिकोन प्रोत्साहन देण्याचे मान्य केले. याव्यतिरिक्त, AI वर सतत आणि प्रभावी सहकार्य सुनिश्चित करण्यासाठी, युरोपियन AI ऑफिस आणि इंडिया AI मिशनने सहकार्य वाढवण्यास, नवोन्मेषाचे परिसंस्था प्रोत्साहन देण्यास आणि विश्वासार्ह AI विकसित करण्यासाठी सामान्य खुले संशोधन प्रश्न यावर माहितीची देवाणघेवाण करण्यास सहमती दर्शविली. त्यांनी मोठ्या भाषिक मॉडेल्सवर सहकार्य वाढवण्याचे आणि मानवी विकास आणि सामान्य कल्याणासाठी AI ची क्षमता वापरण्याचेही मान्य केले, ज्यामध्ये नैतिक आणि जबाबदार AI साठी साधने आणि चौकटी विकसित करणे यासारख्या संयुक्त प्रकल्पांचा समावेश आहे. हे नैसर्गिक आपत्ती, हवामान बदल आणि बायोइन्फॉरमॅटिक्सच्या क्षेत्रातील उच्च-कार्यक्षमता संगणकीय अनुप्रयोगांवरील संशोधन आणि विकास सहकार्याअंतर्गत झालेल्या प्रगतीवर आधारित असेल," असे भारत आणि EU द्वारे जारी केलेल्या संयुक्त निवेदनात म्हटले आहे. 
शुक्रवारी राष्ट्रीय राजधानीत दुसरी भारत-EU व्यापार आणि तंत्रज्ञान परिषद (TTC) बैठक झाली.
या बैठकीचे सह-अध्यक्षपद परराष्ट्र मंत्री एस जयशंकर; वाणिज्य आणि उद्योग मंत्री पीयूष गोयल; आणि इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी भारतीय बाजूने केले, तर तंत्रज्ञान सार्वभौमत्व, सुरक्षा आणि लोकशाहीसाठी कार्यकारी उपाध्यक्ष हेन्ना विर्ककुनेन, व्यापार आणि आर्थिक सुरक्षा, आंतरसंस्थात्मक संबंध आणि पारदर्शकतेसाठी आयुक्त मारोस सेफकोविक आणि स्टार्टअप्स, संशोधन आणि नवोन्मेष आयुक्त एकातेरिना झहरिवा यांनी EU बाजूने सह-अध्यक्षपद केले.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि युरोपियन कमिशनचे अध्यक्ष उर्सुला वॉन डेर लेयन यांनी एप्रिल २०२२ मध्ये भारत-EU TTC ची स्थापना व्यापार, विश्वासार्ह तंत्रज्ञान आणि सुरक्षेच्या संगमावरील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी एक प्रमुख द्विपक्षीय व्यासपीठ म्हणून केली. भारत आणि युरोपियन युनियन, दोन मोठ्या आणि गतिमान लोकशाही म्हणून, खुले बाजार अर्थव्यवस्था, सामायिक मूल्ये आणि बहुलवादी समाजांसह, बहुध्रुवीय जगात नैसर्गिक भागीदार आहेत.
TTC च्या भाग म्हणून, कार्यगट १ सामरिक तंत्रज्ञान, डिजिटल प्रशासन आणि डिजिटल कनेक्टिव्हिटी वर, भारत आणि युरोपियन युनियन दोन्हीने कार्यगट १ द्वारे त्यांच्या सामायिक मूल्यांनुसार त्यांचे डिजिटल सहकार्य खोलवर करण्याचे महत्त्व पुन्हा व्यक्त केले.
"दोन्ही बाजूंनी मानवकेंद्रित डिजिटल परिवर्तन आणि AI, सेमीकंडक्टर, उच्च-कार्यक्षमता संगणन आणि 6G सारख्या प्रगत आणि विश्वासार्ह डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या विकासाला गती देण्यासाठी त्यांच्या संबंधित शक्तींचा लाभ घेण्याची वचनबद्धता व्यक्त केली, ज्याचा फायदा दोन्ही अर्थव्यवस्था आणि समाजांना होईल. दोन्ही बाजूंनी त्यांची आर्थिक सुरक्षा वाढवताना स्पर्धात्मकता वाढवण्यासाठी या उद्देशाने EU-भारत संशोधन आणि नवोन्मेष मजबूत करण्यासाठी संयुक्तपणे काम करण्याची वचनबद्धता व्यक्त केली. दोन्ही बाजू सायबर-सुरक्षित डिजिटल परिसंस्थेत जागतिक कनेक्टिव्हिटीला प्रोत्साहन देण्यासाठी वचनबद्ध आहेत," असे संयुक्त निवेदनात म्हटले आहे.
खुले आणि समावेशक डिजिटल अर्थव्यवस्था आणि डिजिटल समाजांच्या विकासासाठी डिजिटल सार्वजनिक पायाभूत सुविधा (DPI) चे महत्त्व ओळखून, भारत आणि युरोपियन युनियनने त्यांच्या संबंधित DPI च्या परस्परसंवादाशीलतेवर काम करण्यासाठी सहकार्य करण्याचे मान्य केले जे मानवाधिकारांचा आदर करतात आणि वैयक्तिक डेटा, गोपनीयता आणि बौद्धिक संपत्ती अधिकारांचे संरक्षण करतात.
दोन्ही बाजूंनी तिसऱ्या देशांना DPI उपायांना संयुक्तपणे प्रोत्साहन देण्याची वचनबद्धता व्यक्त केली आणि सीमापार डिजिटल व्यवहार वाढवण्यासाठी आणि परस्पर आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी ई-स्वाक्षऱ्यांच्या परस्पर मान्यतेची गरज अधिक अधोरेखित केली", असे प्रेस विज्ञप्तीत म्हटले आहे. 
भारत आणि EU ने सेमीकंडक्टर पुरवठा साखळीची लवचिकता आणखी मजबूत करण्यासाठी आणि सेमीकंडक्टरच्या क्षेत्रात सहकार्याला प्रोत्साहन देण्यासाठी त्यांची वचनबद्धता अधोरेखित केली. त्यांनी EU आणि भारतीय सेमीकंडक्टर परिसंस्था मजबूत करण्यास प्रोत्साहन देण्याचेही मान्य केले.
"त्यासाठी, त्यांनी चिप डिझाइन, विषम एकात्मता, शाश्वत सेमीकंडक्टर तंत्रज्ञान आणि प्रक्रिया डिझाइन किट (PDK) साठी प्रगत प्रक्रियांसाठी तंत्रज्ञान विकास या क्षेत्रात संयुक्त संशोधन आणि विकास करण्याचा विचार करण्याचे मान्य केले. दोन्ही बाजू शाश्वत, सुरक्षित आणि विविध सेमीकंडक्टर उत्पादन क्षमता विकसित करून तंत्रज्ञानात्मक क्षमता वाढवण्यासाठी आणि पुरवठा साखळीची लवचिकता सुनिश्चित करण्यासाठी EU आणि भारतीय सेमीकंडक्टर परिसंस्था मजबूत करण्यास प्रोत्साहन देतील. शिवाय, त्यांनी एक समर्पित कार्यक्रम विकसित करण्याची वचनबद्धता व्यक्त केली जी प्रतिभा देवाणघेवाणीला सुलभ करेल आणि विद्यार्थी आणि तरुण व्यावसायिकांमध्ये सेमीकंडक्टर कौशल्ये वाढवेल," असे संयुक्त निवेदनात म्हटले आहे.
भारत आणि EU ने संशोधन आणि विकास प्राधान्यक्रमांना संरेखित करण्यासाठी आणि सुरक्षित आणि विश्वासार्ह दूरसंचार आणि लवचिक पुरवठा साखळी तयार करण्यासाठी भारत 6G अलायन्स आणि EU 6G स्मार्ट नेटवर्क्स आणि सेवा उद्योग संघटने दरम्यान झालेल्या सामंजस्य करारावर स्वाक्षरीचे स्वागत केले.
दोन्ही बाजू परस्परसंवादी जागतिक मानकांना प्रोत्साहन देण्यावर विशेष लक्ष केंद्रित करून आयटी आणि दूरसंचार मानकीकरणावर सहकार्य वाढवतील. शिवाय, दोन्ही बाजूंनी डिजिटल कौशल्य अंतर दूर करण्यासाठी, प्रमाणपत्रांच्या परस्पर मान्यतेचा शोध घेण्यासाठी आणि कुशल व्यावसायिकांच्या कायदेशीर मार्गांना आणि प्रतिभा देवाणघेवाणीला प्रोत्साहन देण्याचे मान्य केले.
दोन्ही बाजूंनी सप्टेंबर २०२४ मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेत एकमताने मान्य केलेल्या जागतिक डिजिटल कराराच्या अंमलबजावणीवर सहकार्य करण्याचे मान्य केले, जे त्यांच्या सामायिक उद्दिष्टांवर काम करण्यासाठी एक प्रमुख साधन आहे. त्यांनी माहिती समाजावरील आगामी जागतिक शिखर परिषद +२० इंटरनेट प्रशासनाच्या बहु-सहभागी मॉडेलसाठी जागतिक समर्थन राखते आणि वाढवते याची खात्री करण्याची गरज नोंदवली.